Opiniestuk van een moeder van drie ongemotiveerde jongens - gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en visies van mensen uit de praktijk
Mensenkinderen zijn intrinsiek nieuwsgierig. Ze willen weten hoe hun lijf werkt en onderzoeken hun kunnen door eindeloos oefenen. Daar gaan ze mee door, met vallen en opstaan, tot ze kunnen rollen, kruipen, lopen, rennen en springen. Ze blijven hun hele kind zijn doorgaan met oefenen. Langzaam wordt de wereld groter en vraagt je kind zich af hoe de wereld werkt en wat er allemaal te doen is. Je kind is levenslustig, eigenwijs, speels, eigenzinnig en nieuwsgierig tot in de puntjes van zijn tenen.
You don't learn to walk by following rules.
You learn by doing, and falling over.
Richard Branson
Als het toetsen begint...
Dan gaat je kind naar school, om te leren. Dat vertel je hem / haar geregeld en natuurlijk staan de meeste activiteiten op school in het teken van "leren". Daar draait het immers om in het onderwijs. De meeste ouders zijn opgeleid in een schoolsysteem met toetsen en cijfers. Steeds meer deskundigen (zie bronnen) roepen het onderwijs op om te stoppen met cijfers en toetsen geven, in ieder geval op de manier zoals al tientallen jaren wordt gedaan: Je leert stof voor een toets, je maakt de toets en je krijgt een cijfer.
Aandacht voor inzet en vooruitgang motiveert élke leerling beter dan focus op prestaties
Gijs Verbeek
Toetsten staat vrij en intrinsiek gemotiveerd leren in de weg.
Mijn eigen kinderen (13, 11 en 9 jaar) zitten op reguliere scholen met reguliere lesmethoden. Wekelijks worden toetsen afgenomen en cijfers gegeven. De toetsen worden niet of nauwelijks besproken. Tijdens het begeleiden van het "leren voor de toets" merk ik dat ik huiverig ben om met mijn zoons het onderwerp in te duiken (die neiging heb ik omdat het onderwerp m.i. meestal oppervlakkig wordt behandeld). Ik hou me maar aan "wat er gevraagd gaat worden" om de kinderen niet in verwarring te brengen. En dan bekruipt me een naar gevoel: "Leren zou toch vrij moeten kunnen?!". Zoekend naar de krenten in de pap, de feitjes en weetjes of maffe kennis die leren leuk maken. Nee. Dat is niet de bedoeling.
Voor en nadelen van het geven van cijfers
Je kunt je afvragen of het geven van toetsen en cijfers wel zo verstandig is. Op een verkeerde manier toetsen geeft prestatiedruk. Cijfers worden klassikaal uit gedeeld en kinderen verschillen in hoe goed ze de toets gemaakt hebben. Let op: ik schrijf hier expres niet: ze verschillen in hoeveel ze geleerd hebben, want mijn zorg is dat er niet bijzonder veel geleerd is. Lees dit artikel voor meer informatie op de verschillende voor- en nadelen van toetsen.
Eén van de gevaren van leerstof toetsen met een test, is dat het verschijnsel "teaching to the test": docenten zich gaan richten op het behalen van goede cijfers door de leerlingen. Ook zij (net als ik thuis) wijken dan niet af van de stof die geleerd moet (en gevraagd kan worden op) de toets. Een verarming, omdat verdieping en verbreding dan per definitie wordt verwaarloosd.
Zet toetsen anders in
Verschuif in de manier van beoordelen van testen van voorgekauwde kennis, naar monitoren via toetsen. Hoe? Door Formatief te toetsten. René Kneyber, wiskundedocent en auteur van Het Alternatief – weg met de afrekencultuur in het onderwijs legt het uit Toets!:
‘Stel, ik neem een kleine toets af (mijn toetsjes hebben meestal maar enkele vragen). De leerling maakt de vragen en ik geef hun werk vervolgens weer terug met een opmerking als "Hier had je naar boven moeten afronden" of "Hier had je een andere formule kunnen gebruiken". De leerling zal knikken en het werk naast zich neerleggen. In het beste geval onthoudt hij iets. Veel beter is het om de leerling een volgende opdracht te geven waarin hij mijn feedback moet gaan gebruiken. Pas dan gaat het leren door.’ Bron 2 Toets!
Toetsen om te leren dus!
Door continu testjes af te nemen, zoals hij tegen de leerlingen zegt: om de kijken of hij de stof goed heeft uitgelegd en voor de leerling om te kijken wat wel en wat niet goed gaat, krijgt de hele klas inzicht in de beheersing van de stof. De leerling is gemotiveerd, omdat er inzicht is in zijn leerproces én nog tijd om er mee aan de slag te gaan. Er wordt ruimte gegeven om tot leren te komen en kinderen worden niet afgerekend op 1 enkel moment.
Motivatie is goud
Bovenstaande manier van toetsen houdt prestatiedruk en vergelijken met andere leerlingen in de klas weg van de leerling. Het gaat per slot van rekening om zijn/haar leerproces. Door bovendien de leerling eigenaarschap van zijn leerproces te geven (autonomie) en oog en waardering te hebben voor vooruitgang en inzet van de leerling wordt de (intrinsieke) motivatie van de leerling gestimuleerd. (bron 3 en 4)
Leren te leren
Wat mij betreft ligt de nadruk op de basisschool nog weinig op het leren te leren. In deze tijd van eindeloos veel beschikbare informatie gaat het niet om parate kennis, maar hoe kies je relevante informatie uit de bulk van info op internet, hoe ga je de vraag beantwoorden en hoe ga je die communiceren? Kinderen zouden moeten leren te gestructureerd werken, onderzoeken, analyseren, creatief denken, talen leren... De onderwijswebsite https://www.curriculum.nu/ staat vol tekst over het belang van vaardigheden ontwikkelen, maar de scholen hebben geen idee hoe ze de dat bij de kids daadwerkelijk kunnen ontwikkelen.
Kinderen verschillen in hun manier van leren (of leerstijl of leertechnieken), alleen al door de verschillen in karakter, interesses en achtergrond. Laten we aandacht hebben voor de talenten van kinderen en persoonlijke leerstijlen om deze talenten te ontwikkelen. En bovenal: laat ze genieten van het ontwikkelen van vaardigheden en vergaren van kennis!
Bronnen
https://operation.education/onderwijsvraag-9-waarom-geven-we-cijfers/
https://nivoz.nl/artikelen/schoolmotivatie-aandacht-voor-leerproces-motiveert/
Veen, I. van der, Weijers, D., Dikkers, A.L.C., Hornstra, L.,& Peetsma, T.T.D. (2014). Een praktijkreviewstudie naar het motiveren van leerlingen met verschillende prestatieniveaus en sociale en etnische achtergrond. Amsterdam, Kohnstamm Instituut.