Kinderen willen hun omgeving begrijpen. Het zit in ons mensenbloed om uit te vinden hoe de wereld om ons heen werkt. Zo heeft de mens en de mensachtigen vóór ons al miljoenen jaren overleefd.

​

Ook al zijn basisschoolkinderen te jong om natuurkundige principes te doorgronden of daar berekeningen over te maken, ze kunnen er wél al over leren! Hoe? Door ze spelenderwijs of met proefjes te onderzoeken, goed te kijken naar wat er gebeurt als je klei en zand oplost, als lucht door trilling van geluid in beweging wordt gebracht, als je een drijvend object zwaarder maakt, zodat het onderwater blijft zweven (zoals een bultrug kan). Kortom, aan de slag en ongemerkt leren de kinderen verschrikkelijk veel! Meer over hoe ons lesmateriaal aansluit met de onderwijsdoelen van SLO.

​

Op deze pagina gaan we dieper in op onze visie op ontdekkend en onderzoekend leren, en bekijken we per leeftijdsgroep wat je van het kind kunt verwachten en hoe je het leren over de natuur kunt stimuleren. Peuters & Kleuters, groep 3,4 5 en groep 6, 7 en 8.

Belangrijke bron: kijkopontwikkeling.nl

​

Verder kun je meer lezen over hoe ons lesmateriaal invulling geeft aan de onderwijsdoelen van Curriculum.nu (voormalige kerndoelen)

​

Spelen = Leren

​

Vrij spel

Door vrij te spelen leren kinderen hun omgeving en de elementen kennen. Ze oefenen hun motoriek, fijn en grof en hun sociale vaardigheden. Ze leren geven en nemen, hun grenzen aangeven en hun eigen kunnen onderzoeken (zie Risicovol spelen).

​

Vrij spel heeft een open eind. Er is geen doel, behalve misschien een door het kind bedacht doel, maar verder is het "vrij". Kinderen kunnen volledig opgaan in hun zelfbedachte wereld. Ze bedenken zelf (samen) de regels, maken afspraken en vertellen elkaar hun diepste wensen en geheimen. Wanneer een ander kind niet mee wil doen, of het anders wil, wordt alles in de strijd gegooid om dit kind te overtuigen, mee te krijgen: creativiteit, inschatten wat de ander wil en beloftes doen, iets terugvragen (onderhandelen dus), elkaar aftroefen, maar ook laten winnen, alles zit erin. Deze vaardigheden worden eigenlijk alleen ontwikkeld en aangescherpt tijdens vrij spel. Daarnaast biedt vrij spel in een natuurlijke omgeving ook de mogelijkheid voor het kind om zijn omgeving te ontdekken, veel te bewegen en lichaam en geest te versterken.  

​

Hoe stimuleer je vrij spel?

Om tot vrij spel te komen, hebben kinderen ruimte en materiaal nodig. En natuurlijk andere kinderen. Alleen spelen is natuurlijk prima, maar de meeste gezonde kinderen zoeken andere kinderen op. Het is van belang om veel los materiaal (loose parts). Een groen schoolplein met een waterpomp, heuvels en stimuleert beweging en de avontuurzin van kinderen.

Meer over Loose parts

​

Tijdens vrij spelen, bepaalt het kind wat het doet, waar het mee speelt en met wie het speelt. Er moeten afspraken gemaakt worden met andere kinderen, zodat iedereen het leuk vindt. Het kind leert dus samenwerken: een beetje nemen (voor zichzelf opkomen), maar ook geven (sociale vaardigheden oefenen).

​

Eenmaal in het spel, draait de Verzinmachine op volle toeren. De mogelijkheden zijn eindeloos en kinderen zijn experts in het ontwerpen van een creatieve wereld waarin echt álles kan! 

Kortom, vrij spel stimuleert:

• beweging

• creativiteit

• samenspel

• ontdekken van je omgeving

• eigen kunnen onderzoeken (zie hieronder)

​

Risicovol spelen

Dat laatste, hun eigen kunnen onderzoeken, doen kinderen tijdens risicovol spel. Kinderen proberen van alles uit en soms is dat niet zonder risico. Denk aan staand schommelen, op daken en in bomen klimmen, vuur maken en ermee spelen, ... Allemaal dingen die tot letsel kunnen leiden. Waarom is dit nou juist belangrijk voor hun ontwikkeling? Volgens deze experts, stimuleert risicovol spel  de  cognitieve, emotionele en motorische ontwikkeling van kinderen. 

​

Om te lezen:

https://www.natuureducatie.online/post/risicovol-spelen-is-een-must-hier-lees-je-waarom-1

https://wij-leren.nl/vrije-spel.php

https://www.uu.nl/onderzoek/sport-and-society/onderzoek/the-power-of-risky-play

Leren door te doen

 

Kinderen leren door te DOEN! Ze leren bewegend, ze leren door het zelf te onderzoeken. Je weet dat kinderen leerstof beter  onthouden als ze het écht zelf willen weten. Deze intrinsieke motivatie kun je niet afdwingen. De interesses en passies van kinderen liggen soms heel ergens anders dan de aangeboden leerstof.

​

Gelukkig hebben alle kinderen één ding gemeen: ze houden van onderzoeken! Het lesmateriaal stimuleert een onderzoekende houding. Dat gebeurt door: 

• de kinderen zelf vragen te laten stellen,

• excursies en

• proefjes

 

Actief, betrokken en gericht, dat is het ideale leerproces!

​

Zelf aan de slag? Volg onze gratis E-learning Buiten leren doe je zo en doe direct inspiratie op. Je ziet meteen hoe onze cursussen zijn opgezet (online programma) en hoe eenvoudig het is om toegang te krijgen tot het lesmateriaal.

Loose parts, vrij spel en een leerzame ruimte en materiaal

 

Door jonge kinderen te laten spelen met allerlei losse spullen (loose parts), door zelf de natuur in te trekken en dieren en planten van dichtbij te bekijken blijft kennis óver de elementen en de natuur beter hangen.

​

Eén van de mogelijkheden is het aanbieden van Open-end activiteiten. Een Open-end activiteit heeft geen ander doel dan exploreren. Het kind bepaalt het onderwerp, de methode en een eventueel product (als het kind dat leuk vindt om te maken / doen, zoals werkstuk, boekje of presentatie). Voorbeelden zijn:

• diersporen zoeken in het bos

• spelen met zand water en "waardeloze" materialen: loose parts play

• fantasie-spel (toneelspelen, bouwen, knutselen)

• niks doen, liefst in een groene omgeving. Ze gaan vanzelf leerzame dingen doen, zoals boven in een boom zitten (tot rust komen), hutten bouwen, beestjes zoeken, …

• vuur maken (met volwassenen) en eventueel iets koken of bakken

​

Niets moet, alles mag en kinderen bepalen de gang van zaken. Hierdoor moet er worden overlegd, onderhandeld, oplossingen zoeken, en moeten ze geven en nemen om tot een spel te komen, dat alle deelnemers leuk vinden. Lees hier het hele Blog over Open Ended play.

​

Zodra je kunt lezen en schrijven gaat er een wereld voor je open. Op school kun je aan de slag met werkbladen en je kunt de opdrachten zelf lezen en je antwoorden opschrijven*. Je hebt al (veel) geleerd over de natuur en kunt nu zelf met vragen komen en de antwoorden op internet opzoeken of met proefjes onderzoeken.

​

Hieronder vertellen we meer over onderzoekend leren en de kerndoelen hoe ons lesmateriaal hier invulling aangeeft.

​

*voor kleuters en groep 3 hebben we teken- en omcirkelopdrachten om tóch aan de slag te kunnen met het lespakket.

​

Spelend leren

Kinderen in deze groepen zijn nog steeds speels en energiek. Ze houden van beweging en dat hebben ze ook nodig om alert en betrokken te blijven. Hou het stilzitten beperkt en stimuleer de kids met activiteiten, spelletjes en proefjes. 

​

Ik en de wereld

Vanaf 9 jaar beginnen kinderen met een andere blik naar de wereld te kijken. Ze kunnen zichzelf zien als onderdeel van de wereld, een eigen mening ontwikkelen en logisch nadenken. Ze kunnen oorzaak en gevolg begrijpen. Langzamerhand begrijpen ze lastigere concepten als "de voedselkringloop" en de rol van dieren in een ecosysteem.

​

Oplossend en creatief denken

Kinderen worden minder impulsief, omdat zij beter problemen kunnen oplossen door eerst dingen in hun hoofd uit te werken voordat zij in actie komen. Deze vaardigheid om problemen op te lossen door bepaalde concepten volledig in gedachte te manipuleren, wordt ook wel ‘psychische operatie’ genoemd.- Kinderen kunnen vanaf deze leeftijd ook beter aanwijzingen geven om iemand de weg te wijzen. Dit komt omdat zij zich het  gezichtspunt van iemand op een andere plek kunnen inbeelden en een route helemaal in gedachte in hun hoofd kunnen ‘aflopen’. Ze zijn dus klaar voor moeilijkere vragen, die ze kunnen oplossen met creatief en analytisch denken! Onze lespakketten stimuleren de kinderen hun vaardigheden in te zetten door bijvoorbeeld online naar antwoorden te zoeken.

​

Vanaf 11 jaar kunnen kinderen steeds beter abstract en complex denken en bijvoorbeeld een experiment bedenken om iets te onderzoeken en hun verwachting de uitkomst uitspreken. Met proefjes in onze lespakketten kunnen ze helemaal los!

​

Zelfstandig werken

Kinderen in deze leeftijd leren steeds meer zelfstandig werken en plannen. Ze krijgen vaak al wekelijks huiswerk mee en krijgen meer ruimte om hun werk zelfstandig af te maken in de klas. Al onze lespakketten hebben een kidspagina en een werkboekje met opdrachten en proefjes. 

​

Verrijken door verdieping en verbreding

​

Het verrijkingsmateriaal in onze e-lespakketten vraagt van meer- en hoogbegaafde kinderen om hun vaardigheden in te zetten, dan wel verder te ontwikkelen. Er zijn extra opdrachten geformuleerd, die na of in plaats van de herhalingsvragen gemaakt kunnen worden.

 

Veel vragen en opdrachten worden 'open "gesteld en stimuleert de kinderen zelf op zoek te gaan naar antwoorden. De kinderen krijgen soms tips, bijvoorbeeld het bekijken van filmpjes (ook in het Engels) en kunnen daar informatie uit te halen.

 

De vragen zijn gericht op verbreding of verdieping van het onderwerp. Ze gaan in op complexere en abstracte concepten als "de voedselkringloop" of de "ecologische rol" of "fysiologie" van de betreffende planten of dieren die besproken worden. Opdracht: De slimme bultrug

 

De opdrachten vragen de ene keer inzet en creativiteit (bijvoorbeeld: maak een spel), de andere keer wordt een heus onderzoeksopzet gemaakt om een onderzoeksvraag te beantwoorden.

 

Voor het opzetten van een onderzoek hebben we een Mindmap gemaakt (zie werkboekje en dit blog), gebaseerd op het TASC-model. Zo kun je leerlingen in groepjes laten werken om te brainstormen over de onderzoeksvraag, het verwachte antwoord (hypothese) en later het onderzoek te doen en de presentatie en eventueel een verslag te maken. Hieronder lees je meer over Onderzoekend leren.

​

Verrijking door onderzoekend leren te stimuleren

 

Daarnaast vinden wij het heel belangrijk dat een onderzoekende houding wordt gestimuleerd: onderzoekend leren.

​

Wetenschappelijk onderzoek heeft altijd dezelfde opzet: je hebt een onderzoeksvraag > Je bedenkt een mogelijk antwoord: de hypothese (verwachting) > en je bedenkt een experiment om de vraag te onderzoeken. Daarbij creëer je vaak twee situaties voor je proefdieren of planten. Wil je bijvoorbeeld weten of pissebedden van een vochtig klimaat of juist een droog klimaat houden, dan laat je ze kiezen tussen een vochtige plek en een droge plek (het experiment is uitgewerkt in het werkboekje bij Bodemdiertjes onderzoeken). Je schrijft de resultaten op en trekt conclusies over wat je ziet. Op de basisschool is statistiek nog een brug te ver, maar bijvoorbeeld een staafdiagram maken is stof voor groep 7 en 8. Tenslotte wordt het hele onderzoek gepresenteerd aan de klas met powerpoint of een zelfgemaakte website.

 

De kinderen leren hoe onderzoek werkt (en bijna alle criteria worden aangetikt), maar het belangrijkste: ze zijn volop betrokken bij het project. Ze hebben zelf een vraag bedacht en zijn erop gebrand deze te antwoorden en aan de klas te laten zien wat ze hebben gedaan. Door het werken in groepjes ontdekt ieder zijn talent: de een kan goed analyseren, de ander is creatief met het bedenken van vragen en experimenten en de de vierde staat zonder zenuwen voor de klas te presenteren! Of je leert dat het meevalt als je het spannend vindt, maar tóch doet!

Tijdens deze stappen werken de kinderen voortdurend aan hun metacognitieve vaardigheden.

​

Kortom, bij het samenstellen van ons materiaal houden we al deze criteria in ons achterhoofd. Zonder de belangrijkste focus te verliezen: kinderen kennis laten maken met onze prachtige Nederlandse natuur!

 

​

 

Onderwijsdoelen

​In het onderwijs van de toekomst krijgen leraren meer ruimte om zelf invulling te geven aan de onderwijsdoelen. zie curriculum.nu

​

Een flinke verantwoordelijkheid dus!

​

Wij volgen de ontwikkelingen van Curriculum.nu op de voet en ontwikkelen materiaal in de lijn van het Thema Mens & Natuur, dat invulling geeft aan de geformuleerde bouwstenen.Momenteel werken we aan een gratis E-cursus Thema Mens en Natuur, om je te helpen overzichtelijk te krijgen hoe je aandacht kunt besteden aan Natuur.

​

Ons lesmateriaal

Ons lesmateriaal is eenvoudig van opzet. Met minimale voorbereiding (printen en eventueel lamineren) heb je een lespakket waar je nog jaren mee vooruit kunt. Door de digitale lessen klassikaal door te lopen en de leerlingen actief te betrekken met opdrachten en proefjes heb je een levendige lessen. En natuurlijk ga je heerlijk naar buiten om de diertjes en plantjes te (onder)zoeken! Ook hebben we werkboekjes die de kinderen kunnen doorwerken met behulp van de Kidspagina.

​

Bekijk ons aanbod op de pagina Lesmateriaal of bekijk de Demo's

 

​

Voor leden (meld je gratis aan!) hebben we een Tips & Downloads-pagina met inspiratie op. Op onze gratis e-learning Buiten leren doe je zo helpen we je nadenken over hoe je jouw natuuronderwijs wil aanpakken en kun je zelf meteen enkele lessen maken.

​

​

De kerndoelen

​

Kerndoel 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
NatuurEducatie: "Met het materiaal in de lespakketten Project (On)kruid en Bodemdiertjes onderzoeken kunnen de leerkrachten van 20 algemene plantjes en meerdere bodemdiertjes op naam brengen en leren de kinderen....

​

Kerndoel 41: De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen.

NatuurEducatie: "Door goed te kijken en objecten na te tekenen (klei, plantjes, diertjes), leren kinderen de eigenschappen waarnemen. Een uitleg over de functies van het dier of de ecologische rol is dan beter voor te stellen en makkelijker te leren".
 

Kerndoel 42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.

NatuurEducatie: "Ook in de natuur komen veel natuurkundige principes voor. Denk aan geluid (boven én onder water), waterdichtheid van klei, drijvend vermogen... Met proefjes deze natuurkundige principes onderzoeken geeft inzicht en gevoel. Later, op de middelbare school bijvoorbeeld, kunnen de kinderen zich deze principes sneller en makkelijker  eigen maken ".

​

Meer info over ons lesmateriaal>>

Lees ook ons blog Werken aan Kerndoel 40 met onze e-lespakketten hierover

​

Onze activiteiten en leskisten geven invulling aan de volgende bouwstenen:

​

Onderzoeken

Leerlingen leren vragen te stellen, onderzoek uit te voeren, waarnemingen te interpreteren en een relatie te leggen tussen onderzoek en kennis.

​

Praktisch handelen

Leerlingen leren aangeboden instrumenten, gereedschappen en materialen verantwoord en veilig te gebruiken en leren nauwkeurig te meten en observeren.

​

Instandhouding van een organisme

Leerlingen leren over ontwikkeling en voortbestaan van organismen en leren belangrijke factoren als groei, interactie en erfelijkheid te onderscheiden.

​​​

Overleven van organismen

Hoe overleven organismen (dieren en planten) in hun leefomgeving.

​

​

Leefomgeving en biodiversiteit

Leerlingen leren over de biodiversiteit in landschappen om hen heen en over de match tussen de vorm en functie van organismen en hun omgeving en voedselrelaties.

 

​

​